Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçeklehandan bir düzen değildir. Tüze, cemiyet içre insanların cidden kesinlikle davrandıklarını değil, kesinlikle davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, kendisine uyulmak ve uygulanmak karınin vardır. Hak kıymeti dolayısıyla, insanlar arası ilişkileri bir düzene atmak, maşerî dirimın gerçekleşmesini yağdırmak icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin muhalifsına onaylama edilmesi ve uyulması gereken, kategorik yakın kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle cemiyet içre insanların iktisat ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her devir mümkündür. “İşte ahbaplık, ölümlü davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir sistem, bir bütündür.” İnsan-ölümlü, ölümlü-doğa ilişkilerinin insanlığın müşterek çıkarı ve huzuru karınin evrensel ilkelerle güvence altına allıkınmasıdır. Tüze, adamlık seviyesi karınin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birgani görüş ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, cemiyet sözleşmesi, doğa ve insanlar olarak tamlayan mezheplerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun müşterek iyiliğini yağdırmak maksadıyla konulmuş olan ve halk gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve seçimın kâffesidür. Henüz geniş bir tanımıyla ahbaplık, adalete yönelmiş maşerî yaşyalnız düzenidir. Tüze Söz Valörı Tüze kelimesi Arabi “gerçek” kökünden hasılat ve gerçek kelimesinin çoğyüce olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “gerçek” kelimesinin çoğyüce “ah’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na bakılırsa ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” mazmunı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk mazmunında da kullanılır. Yol Valörı Tüze dönemden döneme değişmiş olduğu karınin hala doyurucu bir tanım strüktürlamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok onaylama edilen tanımı ise: “Mukannen bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması büyüklük zoruna (müeyyide) ilgilanmış kurallar kâffesidür.” Ilmî bir disiplin olarak ahbaplık, kendi içre ana olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri mevzu kayran kısmına Özel Tüze, kişiler ile büyüklük yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Tüze, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna yanıt Esas Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku halk hukukunun mebdelıca ast dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku sair toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik büyüklük tarafından güvenceye allıkınmış ve cebri yaptırımlara mevla olmasıdır. Tüze kuralları ölümlü davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun fehamet hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle dublör nitelikteki cemi durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yaptırım (Müeyyide) Tüze kayranında yaptırım halk gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek karınin kullanılır. Tüze düzenini sağlamlamayı ve korumayı yalnızçlayan yaptırımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve manevi yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yaptırımlar bu durumları karışmak karınin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapishane ve nakit cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, parti metres; vergi hukukunda vergi ve gizliceçılık cezaları kadar başka ahbaplık dallarında başka yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; şuuri bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek yahut siyasal mezhepleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan ahbaplık, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş maşerî bir yaşyalnız düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, ameliye yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşerî dirimı düzenleyip insanların pasış ve emniyet içre bir arada yaşamalarını sağlamlamaktır. 2. Teamül Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Zıtlanması) Hukukun ameliye amacını, maşerî gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile cemiyet içre canlı insanların, birbirleri ile hazırlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanın strüktürsından kaynaklanan ihtiyaçlarını muhaliflamaya çallıkışır. Tüze bu fonksiyonu ile doğum, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir ahbaplık düzeni dirimın ana gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanın katıksız strüktürsına ve bundan ileri gelen ihtiyaçlarına oranlı çıkmak zorundadır. Tüze önemli ölçüde, konuşu gerçeklere de vabestedır; konuşu yoksulluklara uymalı ve onları muhaliflamalıdır. 3. Hak Tüze bu fonksiyonu ile mukannen bir organizasyon altına aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak tam kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak tanımıyla adalet, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) çıkmak üzere iki başka anlamda kullanılır. Hak esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet mazmunında ferdî bir özelliği deyimler. Koca her devir haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni atfetmek uğrunda mütemadi ve değhizmetmez bir çaba gösterir. İşte bu iktisat ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile alakalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet mealı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği ilişik biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık kayranında hukuki fehamet olarak söz konusu olan adalet de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve rüşvetlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Topluluk karınindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini karınermiş kurallar cemiü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve kullanmak yerinde bulunmuş olduğuna bakılırsa, adaletin böylelikle, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında adalet acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü adalet mealı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm ahbaplık sistemine ve sistemlerine hâkim mevcut, nesnel ve salt bir fehamet niteliğindeki adalettir. Tüze bir cemiyet düzenini karınerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lazım bulunan düzeni bakmak, gerekse onu değhizmettirmeyi meşrulaştırmak karınin her devir adalete mebdevurulur. Nesnel ve yasa üstü adalet hukukta muhalifmıza kurulu ahbaplık düzenlerinin birincil örneği, olması gereken ahbaplık mazmunında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, bulunan ahbaplık düzenlerinin kendisine oranlı olup olmadığı açısından bir fehamet ve değerlendirme ölçüsü evet. Tekrar bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve aksi muhaliflıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon muvazene içre olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Uygun olarak tüm ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî yaşyalnız uyacak, hem de bu maşerî dirimın pasış içre sürebilmesi karınin bir düzen görünümünü sağlamlamaya çallıkışacaktır.